مقدمه :                                                                            گرداوری : حسن قاسمی شاد

در مقاله شماره قبل نشریه ، به ویژگی های کارآفرین اشاره شد . ویژگی هایی همانند : چشم انداز ، تعهد ، خودباوری ، نظم، ریسک پذیری ، مشتری مداری و خلاقیت . کارآفرینان در حقیقت در لبه تیز بازار کسب و کار قرار دارند و لذا بایستی بسیار خلاق باشند . در بسیاری از موارد آن ها قواعد موجود را به روش خلاقانه ، شکسته یا تغییر می دهند . به عبارت دیگر قواعد کسب و کار لازم و ضروری اند لذا آن ها را باید به روشی خلاقانه تغییر داد که مناسب شرایط باشند . برای انجام چنین کاری باید که خلاق بود . در عصر اطلاعات توانایی تولید و استفاده از دانش ، مهارت کلیدی رقابت متعالی خواهد بود و در محیط های پیچیده آن هایی برنده خواهند بود که بتوانند مهارت های تفکر خلاق خود را پرورش داده و به کار ببرند .

تعریف خلاقیت

• خلاقیت عبارت است از بکارگیری تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید .

• خلاقیت به معنی تولید یا به وجود آوردن چیزی است .

• خلاقیت در ارتباط با شخص ، توانایی خلق کردن با استفاده از نیروی تخیل است .

• خلاقیت پدیده پیچیده ای است که فرد ، فرآیند و محصول را در بر می گیرد .

• خلاقیت از طریق مراحل پیچیده ای بروز می کند که بازده معینی دارد .

مفهوم خلاقیت به بعضی از خصوصیات ارتباط دارد مانند : جدید بودن یا تازگی داشتن ، اصالت داشتن ، منحصربه فرد بودن، احساس شعف و پیروزی از اکتشاف ، غیر معمول بودن و زیرکی .

خصایص شخصیتی افراد خلاق و نوآور

افراد خلاق دارای منش ، تمایلات و مشخصه های فیزیکی متفاوتی اند و خصوصیات مشترک آنان اندک است . آنان دارای پیچیدگی معرفتی هستند و از لحاظ بسیاری از معیارهای اندازه گیری یا توصیف رفتارهای انسانی ، می توانند به راحتی از یک قطب به قطب مخالف حرکت کنند و با سهولتی بیش از مردمان دیگر خودشان را با آن تطبیق دهند . مطالعاتی که بیشتر رفتارهای خلاق را در محیط کار بررسی کرده است نشان می دهد که اشخاص خلاق غالباً خصوصیات زیر را ظاهر می سازند :

• اعتماد به نفس

• غیر سنتی بودن

• ابتکار عمل و اندیشه

• انگیزش خود به خود

• هوش

• مصمم بودن درباره کسب موفقیت .

بارون هارینگتون معتقد است افراد خلاق تازگی و بدیع بودن را ترجیح می دهند ، پیچیدگی مسایل توجه آنان را جلب      می کند و به قضاوت های مستقل می پردازند . همچنین توانایی اتمام ، تکمیل و یکی کردن افکار گوناگون افراد را دارند . افراد خلاق بیشتر به وسیله علایق درونی خود نسبت به کارهای خلاق برانگیخته می شوند تا عوامل بیرونی نظیر شهرت ، پول یا تأیید دیگران .

دیگر ویژگی های افراد خلاق عبارتند از :

• افراد خلاق انعطاف پذیر هستند و در ارایه راه حل و اندیشه بکر و بدیع ، آمادگی بسیار دارند .

• مسایل پیچیده را به مسایل ساده ترجیح می دهند و با علاقه مندی بسیار برای یافتن راه حل می کوشند .

• بسیار کنجکاو بوده و به طور مستمر در جستجوی موضوعات پیچیده ، جدید ، ناشناخته و عجیب هستند .

• در فکر و عمل همیشه به دنبال بهبود روش انجام کار ، بهبود کیفیت و استاندارد هستند . غالباً افرادی اجتماعی هستند و دوست دارند در گروه های متفاوتی عضویت داشته باشند تا بتوانند از ایده ها و نظرات سایر افراد نیز استفاده کنند .

نقش مدیریت در نوآوری

پرداختن مدیران به نوآوری ، چه به صورت مستقیم ، یعنی پیاده کردن ایده های نو در زمینه های اداری ، فنی و تخصصی توسط خود آنان و چه به صورت غیر مستقیم یعنی استقبال و حمایت از نوآوری ها در سازمان ، فضایی به وجود می آورد که در آن روحیه انجام کارهای یکنواخت و تکراری رفته رفته به رفتاری نوآورانه در سطح سازمان تبدیل می گردد . از این رو می توان گفت « مدیریت خواهان نوآوری » و « فضای رفتاری نوآورانه » لازم و ملزوم هم هستند . برخی از اقداماتی که لازم است از سوی مدیران در این راستا صورت پذیرد عبارت است از :

• رساندن نوآوری ها به مرحله اجرا ؛

• تبلیغ نوآوری ، تشویق نوآوران و تقدیر شایسته از آنان ؛

• ایجاد امنیت برای نوآوران ؛

• سهیم کردن نوآوران در نتایج حاصل از نوآوری آنان ؛

• محفوظ داشتن حقوق مادی و معنوی برای صاحبان نوآوری ؛

• اهمیت دادن به پیشنهادها حتی اگر مفید نباشد ؛

• ایجاد فضایی که کارکنان در تعامل با تکنولوژی قرار گیرند و صرفاً مصرف کننده نباشند ؛

• کشف علایق فنی و حرفه ای کارکنان و قراردادن آنها در مسیرهای مطلوب شغلی ؛

• کشف نیازها ، نارساییها و تنگناها .

 کارآفرینی و نیل به اشتغال کامل

کارآفرینی ، با هرگونه اختراع ، ابتکار ، نوآوری ، کشف و ابداعی که از مرحله نظری و مطالعاتی فراتر رفته و به مرحله اقدام انبوه رسیده باشد پیوند دارد . بنابراین ایجاد کار ( کارآفرینی ) مبتنی است بر حرکت های مذکور . به عبارت دیگر اختراعات و اکتشافات و نوآوری های قابل اجرا ، ایجاد کار و اشتغال می کند و به شرط گذشتن از مرحله تصمیم و رسیدن به مرحله اجرا عملاً به وجود آورنده اشتغال جدید است . از آنجا که کارآفرینی ناشی از فرآیندهای اجرایی و اختراعات ، ابداعات و اکتشافات است ، چنانچه این امور مقطعی نبوده و مستمر باشد ، اشتغال هم استمرار خواهد داشت و در نهایت جامعه به اشتغال کامل خواهد رسید .

نتیجه :

برای بقای هر سازمانی خلاقیت ضروری است . تداوم حیات سازمان ها به بازسازی آنها بستگی دارد . بدون بازسازی ، سازمان نمی تواند دوام بیاورد و بازسازی هم از جز از طریق نوآوری که خود ثمره خلاقیت است ، میسر نیست . بنابراین سازمان ها برای ادامه حیات و بقای خود به بازسازی از طریق خلاقیت نیازمندند . موفقیت مدیریت در این است که افراد خلاق را در سازمان شناسایی و از وجود آنها برای بهبود و بازسازی سازمان استفاده کنند .

مدیریت سازمان باید همیشه از بروز ایده ها و فکرهای جدید استقبال کند و افراد خلاق را تشویق کند جهت وقوع خلاقیت ، باید چنان نگرشی وجود داشته باشد تا از پیشنهادهایی که مبتنی بر تغییر شرایط موجود هستند استقبال کند . در این راستا انجام تحقیقات کاربردی لازمه ابداعات و اختراعات است . منظور از تحقیقات کاربردی ، تحقیقاتی است که جنبه واقعیت به خود بگیرد و در حد نظریه باقی نماند . اختراع زاییده اضطرار و نیاز است . نقش مدیریت در ابداع ، نقش هدایت کنندگی به منظور شکوفا نمودن استعدادهای راکد است .

منابع و مآخذ :

• مدیریت ، خلاقیت و تحول سازمانی / مجید پسران قادر. – تهران : کیفیت ، 1380 .

• مدیریت تحول سازمانی / محمد سعید تسلیمی . – تهران : سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت ) ، 1376 .

• پرورش خلاقیت در یک هفته / گارت لوئیس ؛ تدوین گروه کارشناسان ایران ؛ مترجم بدری نیک فطرت .       – تهران : کیفیت و مدیریت ، 1381 .

• هفته نامه پیام تحول اداری ارگان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور سال دوم شماره 28 اردیبهشت 1379 .

• هفته نامه پیام تحول اداری ارگان سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور سال سوم شماره 63 اردیبهشت 1380